GOUDA BOUWT ROND 1900 - Op weg naar een nieuwe tijd!

De eeuwwisseling rond 1900 luidde een dynamische periode in die grote economische, maatschappelijke en culturele veranderingen liet zien. De industrialisatie bracht fabrieksgebouwen en gemotoriseerd vervoer. Ook (volks)huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs en nutsvoorzieningen vroegen om aangepaste bouwwerken voor een snel groeiende bevolking. Het artistieke leven kreeg een impuls met de intrede van visionaire architectuurstromingen. De behoudende neostijlen werden in rap tempo ingehaald door het expressieve lijnenspel van de zwierige art nouveau en de meer mathematische Amsterdamse School.

In Gouda schenken we dit jaar speciale aandacht aan onze lokale architecten (ca. 1860-1940). Aanleiding is de boekuitgave 'Goudse Architecten - Beeldbepalende gebouwen in Gouda 1860-1960'. Geschreven door de Goudse architectuurhistorici Bianca van den Berg en Marije Strating voor de Historische Vereniging Die Goude. De toenemende vraag naar nieuwbouw maakte van de plaatselijke aannemers in korte tijd gespecialiseerde architecten. Daarnaast kwamen er steeds meer professioneel opgeleide bouwmeesters in dienst van Gemeentewerken. Zij allen werden geïnspireerd door de frisse ideeën in Europese en nationale bouwkunst - mede gedragen door de stortvloed aan nieuwe materialen en technieken. En vertaalden dit alles vervolgens naar de eigen, Goudse context. 

Grote namen uit deze turbulente jaren zijn Chris P.W. Dessing (Gouwekerk) en zijn zoon Jac. P. Dessing (Sint Jozefpaviljoen). Evenals het zakenduo H.J. Nederhorst senior + junior (Regentesseplantsoen), Dirk Stuurman (bank Wed. Knox en Dortland), Herman Schuurmans (De Goudsche Lichtfabriek) en Henk de Meer, bouwheer van de iconische Kadeschool. Zij gaven vorm aan een nieuw stadsbeeld ten tijde van toenemend zelfbewustzijn, welvaartsgroei en maatschappelijke vooruitgang.

Goudse Architecten - 

Beeldbepalende gebouwen in Gouda 1860-1960

Auteurs Bianca van den Berg en Marije Strating

Uitgavereeks Historische Vereniging Die Goude nr. 47

Uitgeverij Verloren, Hilversum | ISBN 9789464551853

www.diegoude.nl, www.verloren.nl

verschijnt september 2025

Goudse architecten: wie en waar?

L. Burgersdijk (1835-1905) 

Volksgaarkeuken 

Chris (C.P.W.) Dessing (sr. 1844-1913) 

Sint-Aloysiusschool, Sint Theodorusstichting, Gouwekerk, Gouwekerk pastorie, Voormalig Weeshuis & Voormalige Bewaarschool/Maria Kleuterschool, Rooms Katholieke Begraafplaats Gouda

Jac. P. Dessing (jr. 1880-1966) 

Gymnastieklokaal R.K. Scholen, Sacramentskerk, Sint Jozefpaviljoen 

Hendrik Jan (H.J.) Nederhorst sr. (1847-1913) &

Hendrik Jan (H.J.) Nederhorst jr. (1871-1928) 

Koopmanshuis, Woonhuizen Turfmarkt, Regentesseplantsoen, Voormalig Telefoniekantoor 

Herman Schuurmans (1878-?) 

De Goudsche Lichtfabriek 

Bernard Buurman (1883-1951) 

Mr. P.A. Pijnacker Hordijkgemaal 

Dirk Stuurman (1895-1960) 

Bank de Wed. Knox en Dortland 

Hendrik (Henk) de Meer (1896-1970) 

Kadeschool

Kenmerkend voor veel gevels uit de periode rond 1900 zijn de rijk gedecoreerde tegeltableaus. In vloeiende Jugendstil of de wat strakkere art deco. Ook in Gouda zijn prachtige exemplaren te vinden, mits je naar boven kijkt!

Drie kunstzinnige voorbeelden uitgelicht.

Markt 10/10a 

Voormalig kledingmagazijn ‘De stad Parijs’. Voorgevel vernieuwd 1910/1911 door H.J. Nederhorst jr. Vergezicht op Parijs, uitvoering Plateelbakkerij Zuid-Holland.

Lange Tiendeweg 18 

Winkel met bovenwoning, in 1906 ontworpen door H.J. Nederhorst. Het Jugendstil tegeltableau verwijst naar de opdrachtgever: N.S. Polak, winkelier in verlichtingsartikelen. De vrouw heeft twee koolspitsen (elektroden) vast, verbonden met de gloeilampen in handen van het kind. Productie Koninklijke Fabriek van muurtegels Jan van Hulst, Harlingen.

De Vleeschhouwers, Westhaven 38

Gevelrenovatie uit 1911 in opdracht van slagerij Schinkel (1850-1950). Hollandse Jugendstil, uitvoering Plateelbakkerij Zuid-Holland.